Por Immanuel Wallerstein [*]
30.08.2011
A liña oficial en case todas partes é que a economía-mundo pronto se porá ben se tan só facemos isto ou aquilo. O feito é que ninguén -nin os gobernos nin os megabancos, nin sequera os economistas obtusos- realmente creo.
O mundo atópase nunha depresión, cambaleándose ao bordo dun colapso realmente importante. Ninguén en ningún lado estará exento dos efectos negativos deste colapso, aínda se algúns cantos afortunados arránxanllas para facer diñeiro con este. A primeira preocupación de todo goberno non é como desempeñarse ben, senón como podemos desempeñarnos menos mal que outros estados.
A atención da prensa mundial enfocouse nos meros debates públicos en Estados Unidos, na zona do euro, e si, en China. Pero isto non significa que outros estados -grandes ou pequenos, que parezan crecer ou sexa obvio que están estancados- non estean igualmente preocupados, aínda que con frecuencia sexan menos capaces de manobrar que os xogadores máis grandes.
En xullo, no medio de grandes dramas, a zona do euro pareceu promulgar un compromiso político das clases. Permitirá isto que a Unión Europea (UE) desempéñese "menos mal" que os seus moitos competidores? Penso que podería ser. Pero para ver o que realmente ocorreu debemos remontar as complicadas decisións económicas. Ninguén parece concordar no que realmente se acordou, e menos en se isto fará algún ben, tomando en conta os dilemas económicos que enfrontan os países da zona do euro.
O arranxo foi político, non económico, e as consecuencias importantes serán políticas. O que os países de devandita rexión conseguiron facer foi salvar o euro como divisa única. Algúns pensan que isto é marabilloso; outros que é un desastre. Pero o punto é que o salvaron. E en termos das loitas geopolíticas que están en curso no mundo, isto permitirá que Europa siga sendo un xogador importante.
Carsten Volkery, escribindo en Der Spiegel, resumiu as decisións deste xeito: "(O 21 de xullo) os líderes europeos impulsaron un segundo paquete de rescate para Grecia, golpeada pola débeda, un que inclúe un nivel sorprendentemente alto de participación privada. Ademais outorgar novos poderes ao grupo de urxencia para a zona do euro, o que o fai ver, sospeitosamente, como un fondo monetario internacional europeo".
O debate económico previo ao redor da débeda grega (e aquela de outros países da zona do euro) tiña todos os ingredientes convencionais. Nun extremo estaban quen predicaban fe plena no "mercado", sen importar as consecuencias. O máis radical destes quería sacar a Grecia da zona do euro (aínda que legalmente isto parece case imposible). No outro polo estaban quen predican unha solidariedade económica baseada na énfase neo-keynesiano de (re)crear unha demanda efectiva -un "mini Plan Marshall".
O problema político subxacente foi a política interna dos diferentes países. Unha solución keynesiana foi profundamente impopular en Alemaña, e a señora Merkel temeu, con razón, un desastre electoral se seguía adiante con iso. Unha solución neoliberal presentaba o risco de disturbios severos en Grecia, España e, eventualmente, en moitas outras nacións. O gran promotor dun arranxo resultou ser nin máis nin menos que Nicolas Sarkozy, de Francia, quen loitou por que se outorgasen novos poderes ao Fondo Europeo de Estabilidade Financeira (FEEF) e celebrou publicamente o que el chamou os inicios dun fondo monetario europeo. Aínda a señora Merkel estivo de acordo en que a comparación era plausible.
A señora Merkel gañou a concesión que buscaba o involucramiento dos inversionistas privados. E o Banco Central Europeo (BCE) finalmente accedeu tamén a dar a súa bendición. O FEEF emitirá os seus propios bonos e quen teñan bonos gregos poderán cambialos por estes novos, cuxas taxas de interese supostamente serán menores. O FMI, por medio da súa nova directora, Christine Lagarde, estivo de acordo en que o efecto de todo isto sería positivo para todo mundo. Por suposto, este novo arranxo permítelle ao FMI estar menos involucrado, nun momento en que ten que estirar os seus propios recursos. Aínda Gran Bretaña, non sendo membro da zona do euro, aplaudiu o mencionado compromiso.
É isto algún tipo de maxia que "salvará" Europa? Para nada. Primeiro, hai aínda xogadores que intentan desfacer o arranxo. Falta por ver que consecuencias electorais traerá.
Por que Sarkozy, o herdeiro pos-gaulista de De Gaulle, volveuse o arquitecto dun compromiso que achegou a Europa a unha estrutura de gobernanza común? Hai dúas razóns, en realidade. Por unha banda, logo dunha serie de reveses políticos, parece ben, en termos das próximas eleccións francesas, que Sarkozy logre algo en política exterior. As enquisas en Francia indican que a súa popularidade, de feito, creceu.
Con todo, a segunda razón é bastante gaulista. De Gaulle opúñase a máis federalismo en Europa debido a que servía aos intereses estadunidenses a expensas dos de Francia. Pero hoxe, maior "federalismo" en Europa serve aos intereses de Europa (e de Francia) a expensas dos estadunidenses. Un colapso da zona do euro eliminaría a Europa occidental como xogador importante no sistema inter-estados -e fortalecería ao dólar nun momento en que necesita toda a axuda que poida conseguir.
As voces desde a esquerda da esquerda constantemente quéixanse de que a zona do euro é basicamente unha institución neoliberal, que protexe aos bancos e magoa aos máis pequenos. Isto é certo en gran medida. O que nunca entendín é por que alguén pensa que a esquerda estaría mellor cunha serie de estados totalmente separados. Paréceme que as forzas neoliberais serían moito máis poderosas se a Unión Europea desaparecese.
A final de contas, a Unión Europea e a súa zona do euro desempeñaranse "menos mal" no colapso importante que se aveciña. Iso non é moito logro, pero na carreira polos botes salvavidas, Europa pode polo menos garantir o lanzamento dun destes.
Tradución ao español: Ramón Beira Herrera.
Texto traducido, ao Galego, por Ártabra 21, apoiando-se nos recursos públicos de tecnoloxía lingüística desenvolvidos polo o Seminario de Lingüística Informática (SLI) da Universidade de Vigo.
[*] Immanuel Wallerstein -Nova Iorque, 28 de Setembro de 1930, é escritor, activista e sociólogo estadunidense, mais conhecido pola súa contribución fundadora para a teoria do sistema-mundo. Seus comentarios bimensais sobre asuntos globais son distribuídos pola Agence Global para publicacións como Le Monde diplomatique e The Nation. [+ info na Wikipedia].
Fonte: O médio mexicano "La Jornada", publicado o 4 de Agosto de 2011. Istos días de moita actualidade.
_______________________